Hóa tệ là gì?
Hóa tệ (Commodity Money) là hình thái tiền tệ sơ khai nhất của loài người, dần hình thành từ thời điểm con người có các trao đổi về hàng hóa. Khi một loại hàng hóa nào đó được nhiều người ưa chuộng và sử dụng rộng rãi thì có thể tách ra khỏi thế giới hàng hóa để thực hiện chức năng của tiền tệ, làm vật ngang giá trao đổi mà các hàng hóa khác không thể thực hiện.
Hóa tệ không có sự đồng nhất chung mà tùy vào từng quốc gia, khu vực, từng vùng hoặc từng địa phương mà có thể sẽ chọn các loại hàng hóa khác nhau để làm tiền tệ.
Các loại hóa tệ
Chính vì không có sự đồng nhất nên bất cứ hàng hóa nào cũng có thể được lựa chọn để làm tiền, tuy nhiên có thể phân chia thành hai loại chủ yếu như sau:
Hóa tệ không phải là kim loại
Đối với trường hợp này, hóa tệ sẽ xuất phát từ các loại hàng hóa thông thường không phải là kim loại. Hóa tệ sẽ được phân chia theo từng vùng và tập quán của từng địa phương như trà ở Trung Quốc, vỏ sò ở châu Phi hay thuốc lá ở Mỹ được lựa chọn để làm tiền tệ.
Muối cũng từng là một loại hàng hóa được lựa chọn làm hóa tệ phi kim loại
Loại hóa tệ này tồn tại ở thời kỳ khi việc trao đổi hàng hóa chưa quá phức tạp và bắt đầu sử dụng vật ngang giá chung thay thế cho hàng đổi hàng. Tuy nhiên dần dần thì loại hóa tệ này tỏ rõ các bất lợi như tiền tệ là hàng hóa nên dễ hư hỏng, khó bảo quản, chia nhỏ và vận chuyển. Đặc biệt chính sự thiếu đồng nhất về giá trị giữa các khu vực và các quốc gia khiến cho loại hóa tệ này không thể tồn tại lâu dài.
Khi các hoạt động giao thương kinh tế của con người càng phát triển thì loại hóa tệ này càng cho thấy các bất cập nên sớm bị đào thải khỏi lưu thông.
Hóa tệ kim loại
Cùng với sự bất cập của hóa tệ hàng hóa, con người dần nhận thấy kim loại là sự thay thế tối ưu khắc phục được các nhược điểm của hóa tệ kim loại. Ưu điểm của hóa tệ kim loại có thể kể đến như:
- Kim loại bền chắc, dễ bảo quản, dễ vận chuyển hơn so với hóa tệ phi kim loại
- Kim loại có thể dễ dàng chia nhỏ thành các đơn vị
- Dễ dàng đưa ra một mức giá thống nhất theo khu vực, địa phương hoặc thậm chí là quốc gia
Một số kim loại được sử dụng làm tiền tệ ban đầu gồm có đồng, kẽm hay chì.nhưng càng về sau thì vàng và bạc là hai kim loại ưu việt và thích hợp hơn cả. Chúng thường xuyên được sử dụng để làm tiền tệ.
Hóa tệ kim loại có nhiều ưu điểm vượt trội hơn so với hóa tệ phi kim loại
Đặc điểm chung của hóa tệ
Tuy hóa tệ có nhiều loại khác nhau nhưng nhìn chung chúng có một số đặc điểm tiêu biểu như:
- Có độ bền nhất định: Hàng hóa được lựa chọn làm hóa tệ phải có độ bền nhất định so với các loại hàng hóa còn lại, để tránh việc hư hại dẫn đến mất giá.
- Có thể chia hoặc có thể đo lường: Việc chia hoặc đo lường cũng chỉ mang tính chất tương đối do mỗi loại hóa tệ lại có những cách thức phân chia khác nhau. Tuy nhiên các loại hóa tệ cần có một quy tắc đo lường cụ thể được đông đảo người dân chấp nhận
- Dễ dàng thực hiện các giao dịch, trao đổi
- Có độ hiếm nhất định so với các hàng hóa còn lại: Đây được xem là đặc trưng cơ bản nhất của hóa tệ. Các loại hàng hóa được lựa chọn đều có giá trị hơn tại thời điểm đó. Ví dụ như vào 2200 trước Công nguyên, tại Trung Quốc muối được lựa chọn làm vật ngang giá do sự khan hiếm của loại hàng hóa này. Hay vào thế kỷ XIX, tại Trung Á người ta sử dụng bánh trà ép chặt là vật ngang giá, thời điểm đó đây là vật phẩm vô cùng có giá trị tại Trung Quốc, Tây Tạng, Mông Cổ hay Nga…
Các đặc điểm này phù hợp với cả hai loại hóa tệ, mặc dù càng về sau thì các đặc điểm này ở hóa tệ phi kim loại càng mờ nhạt dần và nổi bật hơn ở hóa tệ kim loại.
Bài viết trên đã giúp bạn giải đáp thắc mắc hóa tệ là gì. Đây vừa là một trong những hình thức tiền tệ cổ xưa, có ý nghĩa quan trọng vừa phản ánh một phần sự phát triển của lịch sử tiền tệ.
